Tháng 11, 1978 tại Lào Cai.
Trước đây, sau 2 ngày lênh-đênh trên biển + 1 ngày ngột-ngạt trong những toa tàu lửa - vốn để chở súc vật - đoàn tù đầu-tiên từ Nam ra Bắc, đến Nghĩa Lộ, Yên Bái vào 16/3/1976. Ở đây gần 3 tháng, lại di-chuyển về Trại 8 trên (thuộc Lào Cai).
Đoàn xe Mô-lô-tô-va chở tù từ Trại 8 - còn khoảng 300 tù nhân. Rời khỏi trại rất sớm, khoảng 4 giờ sáng. Trời còn rất tối, mưa lớn tầm-tã. Mà dù có tối hay sáng thì cũng như không - vì xe được vải bạt che kín-mít. Người trong xe chỉ thấy tối-om.
Xe sẽ từ trại 8 Hoàng Liên Sơn, 10 km phía đông-nam của thị-trấn Lào Cai, tỉnh Lào Cai, đi về Vĩnh Phú (Vĩnh Phú là tên Tỉnh trước 1998, gồm Vĩnh Phúc và Phú Thọ).
Tôi đoán hướng đi là đông-nam, là phía Yên Bái, Phú Thọ và Việt Trì. Mới rời trại không lâu, khoảng vài km vì xe chạy chậm, thì đoàn xe ngừng lại.
Đoạn đường rãi đá, qua những chiếc cống ngập nước. Gỗ, ván cống đều bị nước cuốn trôi. Tài xế xuống xe, lần mò tìm những đoạn nước không sâu để ước chừng xe có thể vượt qua.
Viên sĩ-quan chỉ huy đoàn xe, cũng là người lái chiếc xe chở tù (có tôi), cấp Thiếu tá, "xổ nho" tục-tỉu - chửi đám dân quân, dân làng đã lấp-liếm xây-dựng cống cẩu-thả.
Tôi cười thầm. Nghĩ mà oan cho đám dân làng. Đoạn đường trước mặt trại khoảng 6 km đều do nhóm tù chúng tôi đắp-vá đường, tu-bổ những chiếc cống (khoảng 6 cái). Tôi là nhóm trưởng. Nhóm gồm cả thảy 7 tù cải tạo. Làm suốt gần 1 tháng - xong tuần trước.
Đó là phần CÂU CHUYỆN CŨ TỪ 45 NĂM TRƯỚC.
Hôm qua - August 17, 2023 - tôi lên FB, lướt 1 vòng, đọc FB của Nguyễn Trần Vương Thơ. Chợt chú ý 1 tin (đã lâu - 6 tháng trước), chắc cũng đã được post trong vòng thời-gian này. Là tin "Trung Tá Phạm Công Cẩn, khóa 5 Thủ Đức, mất vào ngày 1 tháng 2 năm 2023 tại Florida, Hoa Kỳ - thọ 93 tuổi"
Tên nghe quen mà khuôn mặt càng quen hơn. Tôi viết comment chia buồn - dù chậm (gần 7 tháng trước) còn hơn không:
"RIP ! Một đàn anh của tôi. Lại cũng là ' đồng tù ' với tôi tại Trại 8 Hoàng Liên Sơn, Lào Cai các năm 1977, 1978. Cùng tổ với tôi, và tôi là tổ trưởng. Sau đó tôi về Trại giam Vĩnh Quang A, không biết anh về trại nào. Coi như chia tay nhau từ 45 năm trước. Rất nhiều kỷ-niệm khi nhóm chúng ta nhận nhiệm-vụ đo-đạc, trước khi rời Lào Cai - 93 tuổi là quá thọ. Chia buồn cùng tang-quyến. DAITRAN".
Cuối 1977, lại có 1 số tù cải tạo từ trại 8 Hoàng Liên Sơn chuyển đi đâu không biết - và cũng có 1 số tù nơi khác chuyển về trại 8 này.
Cách thức biên-chế như thế luôn xảy ra với các trại giam quân-quản (1975-1978), hay với các trại giam do Công An, Bộ Nội-vụ (từ cuối 1978 trở đi).
Trại 8 lúc tái-lập hầu như được làm mới hoàn-toàn từ 6/1976. Đã có 3 đội tù : Đội 1, 2, 3, và Đội nhà-bếp. Cuối 1977, lần biên-chế đầu tiên đã đưa hơn 100 tù cải tạo đi các trại giam thuộc tỉnh khác. Số còn lại chỉ gần 300, chia thành 2 đội sản-xuất và 1 đội nhà-bếp.
Tôi vẫn ở Đội 1, nhưng từ tổ trưởng tổ 5 về làm tổ trưởng tổ 6. Đa-số tổ-viên tổ này đều lớn tuổi, và đều cấp Trung tá (QLVNCH).
Nhớ lúc chia tay với bạn thân là Lê Hữu Cương tại Suối Máu, Biên Hòa - chẳng qua số người đầu-tiên ra Bắc có tôi (13/3/1976), chỉ là đợt đầu. Chừng 10 ngày sau là chuyến kế-tiếp - có Cương ( thương binh, cụt 1 chân). Hầu như mỗi ngày đều gặp nhau trong thời-gian 1 tháng tại Suối Máu, Cương luôn dặn-dò tôi.
Cương nổi tiếng đa-mưu, hay suy-tính, có nickname "Lê Quân-sư". Cương bảo tôi : Hãy khôn-ngoan ! Khi khai báo thì ' suy trước tính sau ', làm sao có lợi cho mình. Cứ việc khai láo ' thả cửa '. Đừng sợ khi nghe chúng bảo đã nắm toàn-bộ hồ sơ, giấy tờ từ Bộ Tổng Tham Mưu QLVNCH. Xạo hết chỗ nói ! Mà giả thử chúng biết 1 phần, cũng không có thời-gian tra-xét từng sĩ quan bọn mình. Mà có tra ra cá-nhân nào khai láo thì ' hạ hồi phân giải'.
Viết lý-lịch thì quá nhiều lần. Phải khai giống nhau. Tôi lần nào cũng như nhau, đều khai láo quá-trình học-vấn của mình thật cao. Hơn nữa, tôi lại có tính "hay NỔ". "Miệng lưỡi đở chân tay" là câu nằm lòng của tôi. Tôi khai tôi tốt-nghiệp Đại học Toán. Từng học Kỹ-sư Công-chánh, từng ... này, kia.
Những tháng cuối của 1978, cán bộ quản-giáo Đội 1 là Trung úy Sắc. (Chắc anh ta đọc kỹ phiếu khai lý-lịch của tôi), một hôm trước "hàng quân" Đội 1, anh ta thông-báo rằng Ban Chỉ Huy Trại quyết-định chọn tôi làm trưởng nhóm đặc-biệt - nhiệm vụ sẽ cho biết sau. Tổ 6 do Tổ phó là Nguyễn Khiêm (Niên-trưởng khóa 14 Trường VBQGVN) sẽ thay tôi làm Tổ trưởng tổ này.
Trung úy Sắc cho phép tôi chọn 6 tù-nhân khác để cùng thực-hiện công việc giao-phó. Ông cho biết thêm, người được chọn phải có trình-độ học vấn cao, nhất là về Toán và Công-chánh. Tôi được ông nói qua về công-việc sắp làm. Thật buồn cười !
Tôi chọn Trung tá Đinh Xuân Lãm (Tiểu đoàn trưởng TQLC, khóa 17 TVBQGVN) - đang cùng tổ 6. Chọn 2 anh (cũng cùng tổ 6) : Trung tá Lầu Chí Phấn (Niên trưởng khóa 11 TVBQGVN), Trung tá Phạm Công Cẩn (khóa 5 Thủ Đức), và 3 anh còn lại cũng quen biết từ trước (rất tiếc không nhớ tên) đang thuộc đội, tổ khác - các anh này chỉ huy Pháo binh và Công binh cấp cao (Trung tá Liên đoàn phó).
Nhiệm-vụ 1, được giao là đo-đạc tất cả khu-vực mà tù cải tạo trại 8 đã khai-thác suốt 3 năm qua. Lấy mẫu kích-thước từ Ban Chỉ Huy Trại, làm thành những thanh tre 5 mét. Đó là phương-tiện duy nhất. Không có ống nhòm, không có máy-móc nào khác.
Khu-vực hoa màu được bọn tôi quan-sát, phác-họa vẽ thành những ô hình vuông, hình chữ nhật, hình thang, hình tam giác, 1 phần của hình tròn, v.v... Sau khi nhắm và cắm cọc thẳng hàng để đo chiều ngang, chiều dọc, v.v... chúng tôi tính diện-tích, rồi tổng-kết.
Sau 3 ngày, chúng tôi hoàn-tất với kết-quả tính được là 7 héc-ta (mẩu tây). Ban Chỉ Huy Trại họp nhau lại :' phóng ảnh quân-sự cao-cấp ước-tính diện-tích tổng cộng chỉ có 5 héc-ta ', sao mấy tên ngụy quân kiếm đâu mà thêm lên 2 héc-ta. Sau cùng, họ quyết-định lấy trung-bình cộng. Cộng 2 phía rồi chia 2. Là (7+5) : 2 = 6.
Như vậy, "tất cả đều vui vẻ" !
Nhiệm-vụ 2, chỉ còn khoảng 3 tuần để hoàn-thành. Đó là 6 chiếc cống cần tu-bổ. 7 đứa tôi chỉ có rựa, dao, mác, rìu, cuốc là những trang-bị duy nhất.
Chặt những thân cây lớn, nhỏ. Đóng cừ 2 bờ suối, đặt những đoạn cây ngang, dọc. Nối chúng chắc với nhau ... chỉ bằng dây rừng. Sau 3 tuần, rồi cũng hoàn-thành công-việc.
7 giờ sáng, bọn tôi nhận thức ăn sáng + trưa rồi xuất trại. Buổi chiều phải có mặt tại trại vào 5 giờ (chiều), nhận lương-thực chiều, rồi nghỉ-ngơi.
Nhóm 7 người chúng tôi xuất trại làm việc không cần vệ-binh "chăm sóc".
3 năm trước thì dân-chúng trong vùng tránh-né "ngụy quân, ngụy quyền" - nhất là con nít. Chúng sợ chúng tôi bắt mà ăn thịt.
Lần này, không cần chúng tôi tìm họ để hỏi thăm, hoặc nhờ họ giúp làm công-việc giao-phó. Mà chính dân bản Lào Cai trực-tiếp đến biếu chúng tôi - không gì nhiều, chỉ là ít khoai, sắn luộc. Rỗ bắp (tươi) mới nấu, ít trái cây như khế, ổi ...đôi khi có chút mật ong (những thứ này rất quí đối với chúng tôi).
Tuy nhất thời, nhưng thật thoải-mái và "tự do". Bởi vậy, với Lãm (là niên đệ), tôi sau này hay gặp lại tại San Jose các năm 1993, 1994, rất vui ôn chuyện cũ. Rất tiếc, Lãm mất, mấy năm gần đây. Còn anh Phấn, ngay khi tôi về Georgia cuối 1998, không hiểu sao anh biết được mà tới-tấp gọi phone hỏi chuyện, rất thân-tình.
Riêng anh Cẩn, từ chia tay cuối 1978 đến nay mới biết tin anh. Biết tin anh lại là "ai-tín". Tin buồn rằng anh đã "đáp chuyến" sau cùng.
Stone Mountain, GA - August 18, 2023
---------------------
-------------------------
Dai Tran 
Cảm
ơn chung những ai đã đọc bài viết này. Trong bài, người viết tự bôi xấu
mình, đã nói có tính “hay NỔ”. Câu chuyện rất thật (100%). Vì bài viết
khá dài nên không thể thêm những chi-tiết phụ “rất thật” - rất đáng buồn
cho tình đời. Làm sao kể cho hết những trao-đổi
tâm-sự từ các bạn. Mới biết những đắng cay của mình, không đáng so với
những bất hạnh của bạn mình. Ví dụ trong câu chuyện “MÙA XUÂN NÀO EM CÒN
NHỚ” (là chuyện của 1 niên đệ - Trung tá TQLC Huỳnh Văn Lượm, khóa 17
TVBQGVN) … hay cái chết của Niên trưởng Tôn Thất Luân, khóa 14 TVBQGVN
(chưa kể), hay chuyện “tìm chết” của 1 chiến hữu LLĐB Nguyễn Tấn Hưng
(chưa kể), chuyện bác sĩ sản khoa … Các. Ba người sau chết tại trại giam
Vĩnh Quang A (từ 1979-1982)
Rất nhiều …
Hình
ảnh Đội 1 Tù trong tuần đầu tại Trại "Cải Tạo" 8 Hoàng Liên Sơn. Phía
sau là đồi núi sau vị-trí Trại, chạy dài về phía Bắc, cách biên-giới
Việt-Trung khoảng 25 km (đường chim bay [tức đường thẳng]). Tôi ngồi
hàng đầu, người thứ 2 từ phía phải (người số 1 là Trần Toán, khóa 18
TVBQGVN, Tiểu đoàn trưởng Nhảy Dù - đã mất ít năm trước) ...
---------------------
---------------------
* Dai Tran
Dangkhoa Doan
Nói ra thì dài dòng. Cháu có thể tìm trong FB của chú bài viết "NGHÌN
DẶM LƯU ĐÀY', cũng có attach tấm hình trên. Có nhiều comment và reply
giữa độc giả và chú, đề cập câu hỏi của cháu. Cháu tìm thử, nếu không có
kết quả thì chú sẽ vắn tắt những comment đó và gửi cháu. Bài viết đó
post vào ngày 20/7/2021 - đúng 2 năm 1 tháng.
* Dangkhoa Doan
Dai Tran dạ chú.
* Võ Đông Sơ
Dai Tran Theo luật thừa trừ .Ngày xưa chịu gian khổ bây giờ được đền đáp .
* Dangkhoa Doan
Chú kể chuyện hay quá!
* Dai Tran
Dangkhoa Doan Cảm ơn cháu. Chắc ba cháu cũng trên 93, phải không ?
* Dangkhoa Doan
Dai Tran dạ 96 rồi chú. Hồi nớ không biết ông có ở chung trại với chú không?
* Dai Tran
Dangkhoa Doan
Không, nếu gặp thì đã là vui biết mấy. Nhưng khi ở tù về, khoảng 1988
đã gặp lại nhau tại Sài Gòn. Cùng dẫn nhau đến nhà “đại gia” Võ Ưng
(trước có mở tiệm thuốc Tây lớn ở Đức Phổ). 5 người : Võ Ưng, ba của
cháu, Trung tá Dự (Thanh tra Quân đoàn I), Đại úy Thân (Chỉ huy trưởng
CSQG Quận Đức Phổ), và tôi … uống suốt đêm. Đó là kỷ niệm sau cùng mà ba
cháu và chú gặp nhau.
* Võ Đông Sơ
Một quảng đời thật buồn .
Võ Đông Sơ
Vẫn không buồn bằng mấy vần thơ của cậu. Lại nữa, thơ trung-thực tỏ-bày
nỗi lòng - vì ít dòng, nên không có chỗ cho “cường điệu”. Còn văn xuôi
thì “tràng giang đại hải”, người viết tha hồ “NỔ” như tạc đạn.
Ha ! ha ! ha !
No comments:
Post a Comment