“Chiến trường Phước Long có quá nhiều nguy hiểm so với chiến trường Bình Long, An Lộc năm 1972. Nhiệm vụ của chúng ta vào Phước Long là để giữ vững tỉnh lỵ này khỏi rơi vào tay Cộng quân. Chúng ta tới đó là để tử thủ và chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Chúng ta phải thi hành sứ mệnh này để không hổ danh người hùng 81 An Lộc với hai câu thơ đã đi vào huyền sử:
“An Lộc địa sử ghi chiến tích,
Biệt Cách Dù Vị Quốc Vong Thân.”
Đó là lời nhắn nhủ cuối cùng của Đại Tá Huấn trước khi xuất quân.
Cuộc chiến đã qua hơn 26 năm, một phần tư thế kỷ. Giờ đây hồi tưởng lại, tất cả những chiến sĩ QLVNCH vẫn không quên được một niềm đau chưa dưt!
Những ngaỳ cuối năm 1974, LĐ 81/BCND có mặt tại chiến trường Nuí Bà Đen, Tây Ninh, hành quân để giải toả áp lực của Cộng quân trong vùng, vì trên đỉnh nuí có đài tiếp vận truyền tin của nhiều đơn vị. Những toán Thám sát BCD xâm nhập vào những hang động trên núi để thăm dò và đẩy lui địch ra khoỉ những công sự chiến đấu kiên cố mà không quân và pháo binh đã không tiêu diệt nổi.
Chiều 02/01/1975, tất cả các toán Thám Sát BCD và Bộ Chỉ Huy được trực thăng vận bằng Chinook từ Tây Ninh về căn cứ HQ Suối Máu tại Biên Hòa. (chỉ để lại một Biệt Đội để giúp trấn thủ Tây Ninh). Sau khi được nghỉ ngơi khoảng một giờ, mọi người phải ra sân tập họp để làm lễ xuất quân đầu tiên của Bộ Chỉ Huy Chiến Thuật : Trung Tá Vũ Xuân Thông được bổ nhiệm chức Chỉ Huy Trưởng Bộ Chỉ Huy Chiến Thuật, Chỉ Huy Phó là Thiếu Tá Nguyễn Sơn, riêng tôi là Trưởng Ban Quân Y Hành Quân. Sau khi Đại tá CHT Liên Đoàn 81 duyệt qua hàng quân và bắt tay từng người, chúng tôi vào phòng HQ để được ban 2 & 3 thuyết trình về tình hình tại chiến trường. Bản đồ Phước Long hiện ra, đây là chiến trường mới, thử thách mới của người chiến sĩ Biệt Cách Nhẩy Dù .
Thiếu tá Thọ (ban 3) thuyết trình về tình hình tại Phước Long, trên bản đồ chúng tôi thấy những dấu chấm màu đỏ của địch quân nhiều hơn những dấu chấm màu xanh của các đơn vị bạn. Phước Long đang bị bao vây! Nuí Bà Rá mất hẳn, Phước Long từng phút hấp hối đang trông chờ những người lính Biệt Cách nhẩy vào vòng chiến để tiếp cứu.
Bộ Chỉ Huy Chiến Thuật gồm : một Biệt đội đặc huấn với khẩu 90 ly không giật, Biệt đội 1 và Biệt đội 4 (tất cả khoảng 300 chiến sĩ tinh nhuệ BCD). Nếu tình hình đòi hỏi thì sau 10 ngày, toàn bộ Liên Đoàn 81 Biệt Cách Dù sẽ vào Phước Long để thực hiện một trận đánh ngoạn mục như tại An Lộc năm 1972.
Trở về Ban Quân Y, sau khi phân phối thuốc men cho các y tá trưởng Biệt Đội, tôi cảm thấy thật bình thản vì mọi việc đã sẵn sàng để sáng mai lên đường. Số tiền thưởng 10,000 cho ban quân y tôi giao lại cho anh em ra Biên Hòa thoải mái, riêng tôi tìm về thăm người anh, tại đây tôi thấy tờ Điện Tín phát hành cách đó vài ngày với tựa đề lớn nơi trang nhất : “Cộng quân đang bao vây tỉnh Phước Long, cách tỉnh 70 m. Tình hình Phước Long quá nguy ngập.”
5 giờ sáng ngày 3/01/75, từng hàng xe GMC chở chúng tôi ra phi trường Long Bình. Cả BCH/HQ Biên Hòa tiễn đưa chúng tôi với hai ngón tay hình chữ V giơ cao chúc mừng chiến thắng. Nhưng phải đợi mãi tới 2 giờ chiều trực thăng trực thăng mới cất cánh trực chỉ Phước Long. Khoảng hơn một giờ sau, chúng tôi đã có mặt trên vùng trời Phước Long. Từ thân tàu, tôi nhìn thấy nhiều cụm khói trắng lỗ chỗ dưới đất, Cộng quân đang đổ mưa pháo vào Phước Long. Rồi bỗng nhiên không hiểu vì lý do gì, tất cả trực thăng đều quay đầu trở về, tôi đoán có lẽ vì phòng không của địch quá mạnh, nên không thể đổ quân được! Chúng tôi được đưa trở lại phi trường Long Bình để chờ đợi. Đêm đó, anh em 81 chúng tôi cố tìm sự thanh thản bên những ly cà phê và suy tưởng đến cuộc chiến tàn khốc trước mặt.
Sáng sớm hôm sau, ngày 4/01/75, từng đoàn trực thăng đáp xuống đậu tại phi trường, nhưng chờ hoài chẳng thấy lệnh lạc gì để bốc chúng tôi vào Phước Long. Mãi cho đến gần trưa, chúng tôi thấy một số sĩ quan cấp tướng, cấp tá đến noí chuyện cùng các phi công trực thăng, họ cố gắng thuyết phục phi hành đoàn thi hành lệnh đổ quân, mặc dù hỏa lực phòng không của địch tại vùng đổ quân rất mạnh.
Khoảng 11 giờ trưa, trực thăng cất cánh. Các chiến sĩ 81 BCND lên đường tiến vào tử địa Phước Long. Cuộc đổ quân được chia làm hai đợt : Đợt 1 do Tr/tá Thông chỉ huy gồm BCH và Biệt đội 4. Đợt 2 do Th/tá Nguyễn Sơn chỉ huy cùng với Biệt đội 1.
Cuộc đổ quân đợt đầu an toàn, chúng tôi được trực thăng vận về hướng Đông cầu Đak-Lung, bố trí đội hình và tiến vào tỉnh, Tr/tá Thông được BCH tỉnh đưa xe jeep ra đón, còn chúng tôi thận trọng tiến bước. Khi dừng chân tại đồn Cảnh Sát Dã Chiến, anh em Cảnh Sát rất vui mừng vì họ đã trông đợi đơn vị của “Người tình không chân dung” đã mấy hôm nay. Sự có mặt của anh em BCD khiến tinh thần của họ lên rất cao.
Tiếng trực thăng từ xa vọng tới, cuộc đổ quân đợt hai đang tiếp diễn, nhưng đã không được may mắn như đợt đầu. Th/tá Nguyễn Sơn và Biệt đội 1 được lãnh no pháo, c/u Lâm Ngọc Bảo bị thương nặng (Lâm Ngọc Bảo hiện ở Pháp). Máy truyền tin liên tục gọi QY đến. Pháo không ngừng nghỉ! Rồi bỗng nhiên ngưng bặt, rồi tiếng xích sắt ken két vang lên, tôi hỏi viên Tr/úy CSDC là có phải xe tăng không? Anh ta nói : “từ lúc cuộc chiến mở màn, chưa có xe tăng nào vào tỉnh”. Tiếng xích sắt nghiến trên đường nghe càng lúc càng gần, anh em 81 tại đồn CSDC la lớn “Xe tăng tới”. M72 dương lên để tác xạ, và 4 chiếc T54 lù lù xuất hiện. M72 thi nhau nổ, nhưng xe tăng chỉ khựng lại và rồi lại từ từ tiến tới (Cộng quân đã học được bài học ở An Lộc, nên chúng đã biến cải xe tăng với những bửng chắn đạn M72 dầy hơn), nòng đại bác hướng về phía chúng tôi khạc đạn. Mọi người phân tán, chạy xuống cầu Đak-Lung, dân chúng cũng ùn ùn chạy theo ! Đạn 57 trực xạ từ Núi Bà Rá bắn trên đầu, trên trời những chiếc F5 thả bom loạn xạ, rồi phòng không nổ đầy trời tạo nên những cụm bông trắng dị kỳ.
Cộng quân đã tung xe tăng vào chiến trường Phước Long đúng vào thời điểm mà LĐ 81/BCND tiến vào trận địa chắc không phải là một điều ngẫu nhiên. Sau đợt xe tăng lên công phá, địch lại pháo hàng loạt không ngừng nghỉ vào tỉnh lỵ nhỏ bé này, mọi phương tiện đều bị tê liệt như phi trường, pháo binh, và thiết vận xa. Tất cả đều nằm bất động dưới cơn mưa pháo của cộng quân.
Chiến trận mỗi lúc càng khốc liệt, chiều ngày hôm đó (4/01/75), 4 chiếc T54 và đặc công Cộng Sản lại mở cuộc tấn công vào dinh Tỉnh Trưởng. Anh em BCD quần thảo với địch thật anh dũng, một số đặc công CS từ xe tăng nhẩy xuống giao thông hào đã bị Tr/tá Thông thảy cho vài trái lựu đạn diệt gọn, một chiếc T54 bị bắn gẫy gọng, được 3 chiếc kia kéo đi khi rút lui. Trong trận này, anh em Đặc Huấn BCD bị thương nhiều! Hầm quân Y chật cả thương binh, chỉ khâu vết thương được xử dụng tối đa, dự trù được dùng cho 10 ngày, nhưng giờ phút này không còn lấy một sợi! Trong tình hình khẩn cấp, tôi ra lệnh cho Th/sĩ Dân, y tá trưởng, dùng dây điện thoại để thay chỉ khâu, miễn sao là cầm máu được vết thương, và sau đó dùng Penicilline để tránh nhiễm trùng.
Màn đêm vừa buông xuống, Đ/úy Thứ xuống hầm Quân Y nói nhỏ với tôi: “Tr/tá Thông ra lệnh sửa soạn rút quân, ban Quân Y và Biệt Đội Đặc Huấn rút theo một hướng, còn Biệt Đội 1 và 4 rút theo hướng khác”. Tôi liền tập họp y tá và các thương binh, ai đi được thì ráng đi, còn ai bị thương nặng thì sẽ được cáng theo. Dân chúng ở trong hầm thấy tôi tập họp anh em 81, họ nghi là chúng tôi sẽ bỏ rơi họ, nên khóc lóc, năn nỉ để cho họ được cùng đi. Tôi phải cố trấn an mọi người, rồi cũng êm. Mọi người hồi hộp chờ động tĩnh, và lệnh triệt thoái, nhưng rồi đêm cũng chậm chạp trôi qua một cách yên tĩnh đáng ngờ vực.
5 giờ sáng ngày 5/01/75, mặt trời chưa kịp ló dạng thì đã ầm ầm, từng loạt pháo rót vào khu tòa Tỉnh Trưởng, pháo liên tục làm không ai ngóc đầu lên nổi, cơn mưa pháo không ngừng nghỉ suốt ngày cho tới tối, nhưng không thấy tăng và bộ binh của địch tấn công. Rồi màn đêm lại buông xuống một cách nặng nề, hầm Quân Y được tổ chức canh phòng cẩn mật để đề phòng sự đột kích của đặc công địch, chỉ cần vài trái lựu đạn thảy vào là chết cả đám! Tôi thường xuyên liên lạc với BCH/CT để theo dõi tình hình và lệnh rút quân, nhưng Đ/úy Thứ cho biết là vẫn chưa có gì thay đổi. Thêm một đêm thức trắng canh phòng, căn hầm nhỏ hẹp sực nức mùi tử khí, xác những chiến binh BCD đã hy sinh nằm bất động lạnh lùng. (đa số chết vì bị thương trong trận chiến với xe tăng của địch, bị mất quá nhiều máu).
Phước Long hấp hối, đang chờ tăng viện!
Ngày 6/01/75, tờ mờ sáng, Cộng quân đã nã hằng loạt pháo vào khu tỉnh lỵ, tôi nghe rõ tiếng de’part của đạn pháo, nên chắc là Cộng quân đã đến rất gần. Mưa pháo rơi liên tục khoảng vài tiếng đồng hồ, rồi tự nhiên ngưng bặt, rồi tiếng ken két của xích sắt xe tăng tiến lên. Mọi người ghìm chặt tay súng ở vị thế chiến đấu, chợt Đ/úy Thứ chạy vào hầm Quân Y thông báo là có lệnh rút quân. Một cảnh hỗn loạn diễn ra tại hầm Quân Y, vì dân chúng gào khóc, níu kéo đòi đi theo chúng tôi, thêm vào đó, một số anh em ở các đơn vị khác không có cấp chỉ huy chạy loạn xạ làm mồi cho đạn pháo đang nổ liên hồi chung quanh tòa Tỉnh, lớp chết, lớp bị thương trước cửa hầm Quân Y, thật là bi đát!
Sau khi rút ra khỏi dinh Tỉnh Trưởng, Tr/tá Thông cố gắng tập họp anh em 81 lại, mong mở trận phản công chiếm lại tòa Tỉnh Trưởng, nhưng thất bại! Trên trời, F5 vần vũ dội bom, chung quanh dinh Tỉnh Trưởng đã thấy xuất hiện nhiều bóng Cộng quân. Thế là hết! Phước Long sau bao ngày hấp hối chờ đợi viện binh, đã lịm chết lúc 9 giờ sáng ngày 6/01/75.
Phước Long thất thủ!
Rời khỏi dinh Tỉnh Trưởng, Tr/tá Thông hướng dẫn anh em 81 rút lui theo khe thông thủy tiến đến bờ sông. Nhiều anh em của các đơn vị bạn cũng chạy theo với hy vọng rút lui được an toàn. Máu nhuộm đỏ cả khúc sông! Bên này quân ta cố phá vòng vây, bên kia Cộng quân xả súng để ngăn chặn đường rút lui. Hạ sĩ Đình, y tá, nhiều lần giúp tôi qua sông nhưng không được. Tôi vẫn nhớ lời Đình nói với tôi: ” Thôi ông thầy ở lại tìm đường khác mà rút, còn em phải ráng qua sông để theo kịp Trung tá. Nếu thoát được, em sẽ về báo tin với gia đình của ông thầy”
Màn đêm buông xuống thật nhanh, nhìn lại phía sau, Phước Long là một biển lửa, không quân đã dội bom hủy diệt tỉnh lỵ cùng với Cộng quân. Đêm đó, 6/01/75, tôi và một số anh em 81 bị bắt!
Cuộc đời tù binh bắt đầu!
Sau nhiều ngày di chuyển bằng đường bộ, Cộng quân đưa đoàn tù binh tới trại giam tại Lộc Ninh (tỉnh lỵ đã bị cộng sản chiếm năm 1972). Trại tù là nơi giam giữ các sĩ quan thuộc đủ mọi quân binh chủng, từ phó tỉnh trưởng, chánh văn phòng, tham mưu trưởng của tiểu khu Phước Long, đến chi khu trưởng Đồng Xoài, Bố Đức. Ngoài ra còn có sĩ quan BCH tiểu đoàn 1/7 (SĐ5BB), Trinh sát 18 (SĐ18BB), Trinh sát 25 (SĐ25BB). Riêng LĐ81BCD gồm có tôi, Ch/úy Cấp (truyền tin), Tr/úy Đức (ban 3), Th/úy Lịch, Th/úy Long, Ch/úy Bảo (BĐ1), Ch/úy Linh (BĐ4).
Đối với tù binh bị bắt tại Phước Long, cộng quân đã khai thác anh em BCD tối đa. Riêng tôi, qua các lần bị thẩm vấn, tôi không khai gì cả vì không muốn làm thiệt hại đến đơn vị. Tôi chỉ nhất mực nói là một sĩ quan Quân Y, được cục Quân Y tăng phái cho LĐ 81, tôi không biết gì về đặc lệnh truyền tin, cơ cấu và sơ đồ tổ chức của đơn vị Biệt Cách Dù. Có lẽ vì biết là không khai thác được gì, nên ngày 18/3/75 Cộng sản đã chuyển tôi, Ch/úy Bảo (bị thương nặng), Ch/úy Linh ra Bắc giam giữ. Còn Ch/úy Cấp, Th/úy Lịch, Tr/úy Đức, Th/úy Long bị giữ lại ở miền Nam để tiếp tục bị khai thác.
Đoạn đường dài áp tải tù binh Phước Long từ Nam ra Bắc qua ngõ đường mòn HCM thật đầy gian nan khốn cực! Ban ngày tạm dừng chân trong rừng sâu, ban đêm được chở bằng xe Molotova xuyên qua các trục lộ đường mòn. Vì sợ chúng tôi bỏ trốn, nên cộng quân đã xiềng nơi cổ chân mỗi người bằng một dây xích lớn, và cứ 4 người lại bị khóa dính chùm bằng một ổ khóa.
Đường mòn HCM xuyên qua Kampuchea và Lào, con đường mòn nhỏ hẹp giữa rừng già trùng trùng, điệp điệp phủ ngập bụi mù, từng đoàn quân Cộng sản Bắc Việt lũ lượt tiến vào Nam cùng với cơ giới nặng, xe tăng, trọng pháo và hỏa tiễn SAM. Đoàn tù binh bị giải qua địa phận Khe Sanh, rẽ vào thị xã Đông Hà (Quảng Trị), nơi mà Cộng quân đã chiếm giữ từ năm 1972. Mùa Xuân nơi vùng địa đầu giới tuyến trời giá rét mưa phùn. Trong thời gian chờ qua cầu Hiền Lương (sông Bến Hải), các bà mẹ già Quảng Trị mời chúng tôi mua bánh! Tôi thầm nghĩ, Quảng Trị đã rơi vào tay giặc từ 3 năm nay rồi, mà sao mẹ già Việt Nam vẫn còn nghèo khổ cơ cực, run rẩy trong chiếc áo tơi đi bán dạo từng miếng bánh như vậy?! Mẹ hãy thông cảm cho chúng con, thân tù làm sao có tiền mua bánh giúp mẹ! Mẹ hãy nhìn kỹ dưới chân chúng con để thấy những xiềng xích của một đời tù binh tủi nhục.
Xe bắt đầu tiến qua cầu Hiền lương, nhìn bức ảnh lớn của HCM được treo trên cầu đang đưa tay vẫy chào với hàng chữ lớn “Không gì quí hơn độc lập Tự Do”. Thế là hết! Tự Do đã mất! Người chiến binh QLVNCH sa cơ thất thế đang bước vào chốn ngục tù đắng cay của một chuỗi ngày dài tăm tối!
Qua khỏi vĩ tuyến 17 là địa phận Vĩnh Linh (Đồng Hới), ổ khoá lớn xiềng chung 4 người được Cộng sản tháo ra để bắt chúng tôi phải đi bộ. Với xiềng xích nơi chân, chúng tôi được giong đi dưới làn mưa đá của dân chúng và trẻ nít đứng dọc bên đường! Đây là một đòn phủ đầu thâm độc đã được dàn cảnh cốt để làm nhục những chiến sĩ quốc gia. Con đường dài tủi nhục dẫn đến Vinh (Nghệ An), chúng tôi được xe lửa chở đến ga Hàng Cỏ (Hà Nội). Trong khi chờ đợi di chuyển tới nơi lưu đầy rừng thiêng nước độc Yên Bái, chúng tôi lại phải lãnh chịu thêm một màn sỉ nhục của người dân miền Bắc bằng gậy gộc và những màn đấm đá hận thù!
Chiều tối ngày 8/4/75, chúng tôi đến nơi lưu đầy, một trại giam ở sâu trong rừng cách thị xã Yên Bái khoảng 20km. Xiềng xích dính liền nơi chân trong suốt đoạn đường từ Nam ra Bắc dài hơn 3 tuần lễ được Cộng sản tháo ra. Tù binh bị bắt tại Phước Long được nhốt chung với các anh em chiến sĩ bị bắt ở Hạ Lào trong cuộc hành quân 719. Tại đây tôi gặp Đ/tá Thọ (Lữ Đoàn Trưởng Lữ Đoàn 3 Nhẩy Dù) và nhiều anh em khác.
30 tháng 4 năm 1975, miền Nam thất thủ, QLVNCH bị bức tử một cách tức tưởi! Nhân dân miền Nam Việt Nam nằm trong sự thống trị bạo tàn của cộng sản, riêng các chiến sĩ oai hùng ngày xưa phải gánh chịu những tăm tối ngục tù! Rồi những năm tháng dài tăm tối qua đi, những người tù “cải tạo” được lần lượt thả về, và đưa đi định cư tại Hoa Kỳ hoặc đến các nước Tự Do để xây dựng lại cuộc sống.
Hôm nay, hít thở không khí tự do nơi đất nước tạm dung, hồi tưởng lại quá khứ, chiến trường Phước Long, kiếp lưu đầy tù tội nơi lam sơn chướng khí Việt Bắc, những ngày đói khát không có lấy một chén cơm cho đủ no để chống với cái lạnh cắt da, cô đơn không người thăm hỏi, và biết bao muôn vàn những cay đắng tủi hờn trút đổ thù hận trên người chiến sĩ Quốc Gia sa cơ thất thế. 26 năm đã trôi qua từ ngày Phước Long, tỉnh lỵ đầu tiên của miền Nam Việt Nam rơi vào tay Cộng Sản trong một chuỗi ngày khắc nghiệt của tháng Tư năm 1975 khi người chiến sĩ QLVNCH đã phải đơn độc chiến đấu trong một hoàn cảnh khó khăn khi phải đương đầu với một guồng máy chiến tranh của thế giới Cộng Sản, và khi các bạn Đồng Minh đã quay lưng trở cờ! Ngày 6/01/75, Phước Long thất thủ khởi đầu một trang sử đau thương cho những người yêu chuộng Tự Do, cho nhân dân Việt Nam!
Phước Long mãi mãi vẫn là một niềm đau chưa dứt trong tim tôi nói riêng, và trong lòng những chiến binh kiêu hùng của Liên Đoàn 81 Biệt Cách Nhẩy Dù.
January 2001.
Đàm hữu Phước
Sĩ quan Quân Y
BCH/CT, LĐ81BCND
Dia Chi Lien Lac/ Contact:
Gia Dinh 81/BCD
P.O. Box 1220
Garden Grove
California 92842
USA
Email: deltabcd@yahoo.com
Trận Chiến Phước Long 1/1975
Đầu tháng 10/1974, bộ Tổng Tham Mưu Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) đã thu thập được rất nhiều tin tức tình báo tổng hợp về hoạt động của Cộng Sản Bắc Việt (CSBV) tại miền Đông Nam phần.
Đầu tháng 10/1974, bộ Tổng Tham Mưu Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) đã thu thập được rất nhiều tin tức tình báo tổng hợp về hoạt động của Cộng Sản Bắc Việt (CSBV) tại miền Đông Nam phần. Nhiều thông tin và tài liệu cho thấy Cộng quân đang chuẩn bị và có kế hoạch tấn công Phước Long. Nguồn tin này cũng được Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn 3 và Bộ Chỉ Huy Tiểu Khu Phước Long nắm vững, đồng thời cập nhật hóa thường xuyên, mỗi lần đều có những tín hiệu về sự chuyển biến rõ rệt của địch. Do đó, Bộ Tổng Tham Mưu và Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn đã không có sự bất ngờ khi được báo cáo về vụ tấn công của Cộng quân vào Phước Long vào ngày 13 tháng 12/1974.Theo tài liệu của Phòng 3 Bộ Tổng Tham Mưu, diễn tiến trận chiến được ghi nhận như sau: Ngày 13 tháng 12/1974, Cộng quân mở cuộc tấn công vào quận lỵ Đôn Luân nhưng đã bị tiểu đoàn Địa Phương Quân với sự yểm trợ của Không quân đánh bật ra khỏi trận chiến. Qua đêm hôm sau, 14 tháng 12/1974, Cộng quân mở trận đánh chớp nhoáng tương tự vào quận lỵ Đức Phong và Bố Đức. Cả hai vị trí này bị tràn ngập nhanh chóng vì lực lượng yểm trợ không tiếp cứu kịp. Ðêm kế tiếp, 15 tháng 12/1974, một trung đội pháo binh diện địa của tiểu khu Phước Long bị Cộng quân tấn công, hai khẩu đại bác 105 ly bị mất vào tay địch quân.
Phước Long 1/1975
Trận chiến Phước Long
Đầu tháng 10/1974, bộ Tổng Tham Mưu Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) đã thu thập được rất nhiều tin tức tình báo tổng hợp về hoạt động của Cộng Sản Bắc Việt (CSBV) tại miền Đông Nam phần. Nhiều thông tin và tài liệu cho thấy Cộng quân đang chuẩn bị và có kế hoạch tấn công Phước Long. Nguồn tin này cũng được Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn 3 và Bộ Chỉ Huy Tiểu Khu Phước Long nắm vững, đồng thời cập nhật hóa thường xuyên, mỗi lần đều có những tín hiệu về sự chuyển biến rõ rệt của địch. Do đó, Bộ Tổng Tham Mưu và Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn đã không có sự bất ngờ khi được báo cáo về vụ tấn công của Cộng quân vào Phước Long vào ngày 13 tháng 12/1974.Theo tài liệu của Phòng 3 Bộ Tổng Tham Mưu, diễn tiến trận chiến được ghi nhận như sau: Ngày 13 tháng 12/1974, Cộng quân mở cuộc tấn công vào quận lỵ Đôn Luân nhưng đã bị tiểu đoàn Địa Phương Quân với sự yểm trợ của Không quân đánh bật ra khỏi trận chiến. Qua đêm hôm sau, 14 tháng 12/1974, Cộng quân mở trận đánh chớp nhoáng tương tự vào quận lỵ Đức Phong và Bố Đức. Cả hai vị trí này bị tràn ngập nhanh chóng vì lực lượng yểm trợ không tiếp cứu kịp. Ðêm kế tiếp, 15 tháng 12/1974, một trung đội pháo binh diện địa của tiểu khu Phước Long bị Cộng quân tấn công, hai khẩu đại bác 105 ly bị mất vào tay địch quân.
Phản lực cơ A-37 Dragon Fly của quân đội Việt Nam Cộng Hòa (VNCH) đang trút hỏa tiển xối-xả xuống vị trí Cộng quân.
Ngày 5 tháng 1/1975, vào lúc 8 giờ sáng, Không Quân VNCH thực hiện 60 phi vụ chiến thuật để yểm trợ cho cho kế hoạch hình thành một bãi đáp trực thăng tại phía đông tỉnh lỵ để Liên đoàn 81 Biệt kích Dù đổ bộ. Chín giờ sáng ngày 5 tháng 1/1975, một đại đội Biệt Kích Dù đầu tiên đổ bộ an toàn. Ngay sau khi đổ bộ xong, thì lực lượng tiếp ứng và tiểu khu bắt đầu liên lạc với nhau được ngay. Đến 11 giờ phi cơ chuẩn bị cho cuộc đổ bộ thứ hai và bộ chỉ huy dự trù sẽ trực thăng vận xuống phía Bắc khu hành chánh tỉnh. Khi hoàn tất cuộc đổ bộ vào lúc 3 giờ chiều cùng ngày, hơn 250 binh sĩ Biệt Kích Dù bị lọt vào ổ phục kích của pháo binh Cộng quân. Rất may chỉ có khoảng hai tiểu đội bị tổn thất. Nhiều trực thăng bị trúng đạn nhưng phi hành đoàn đã cố gắng thoát ra khỏi vùng hỏa lực phòng không của Cộng quân.
Từ ngày 17 tháng 12/1974 đến cuối tháng 12/1974, Cộng quân gia tăng áp lực quanh tỉnh lỵ Phước Long. Phi trường bị pháo kích liên tục gây khó khăn cho việc tiếp tế bằng không vận. Đêm 30 tháng 12/1974. Cộng quân huy động Sư Ðoàn 7 chính quy CSBV và Sư Ðoàn 3 tân lập thuộc Bộ Chỉ Huy Miền, cộng thêm một trung đoàn thiết giáp và một trung đoàn pháo binh tấn công vào Phước Bình. Cộng quân tiến sát đến hàng rào phòng thủ của các đơn vị Việt Nam Cộng Hòa. Trận đánh kéo dài suốt đêm và qua chiều hôm sau mới tạm lắng. Quân trú phòng gồm một tiểu đoàn Bộ Binh và lực lượng Địa phương quân của chi khu Phước Bình phải rút lui lập phòng tuyến mới quanh phi trường.
Trận tấn công của Cộng quân vào tỉnh lỵ Phước Long bắt đầu vào 7 giờ sáng ngày 1 tháng 1/1975 khi một thành phần Cộng quân có xe tăng yểm trợ tiến vào phía nam tỉnh lỵ Phước Long, nhưng khi đến chân đồi gần tỉnh lỵ thì bị khựng lại trước sự chống trả quyết liệt của quân trú phòng. Cùng vào thời gian này, Cộng quân bao vây khu vực núi Bà Rá bất chấp các đợt không pháo và xạ kích của Không Quân VNCH bắn chận tối đa. Sau khi chiếm được núi Bà Rá, Cộng quân cho thiết lập ngay đài quan sát pháo binh và sử dụng súng 130 ly bắn ngay vào trung tâm tỉnh lỵ. Tám khẩu đại bác 105 ly và 4 khẩu 155 ly của Việt Nam Cộng Hòa đặt trong tiểu khu Phước Long bị trúng đạn.
Trong suốt ngày 2 tháng 1/1975, lực lượng trú phòng Việt Nam Cộng Hòa chiến đấu quyết liệt và gây tổn thất nặng cho địch quân, 15 xe tăng của quân Bắc Việt bị bắn cháy. Đến 18 giờ cùng ngày thì trạm liên lạc đặt trên đỉnh núi Bà Rá bị Cộng quân chiếm do đó sự liên lạc viễn thông với thị xã bị mất hẳn.
TƯỚNG DƯ QUỐC ÐỐNG VÀ CUỘC HỌP QUYẾT ÐỊNH SỐ PHẬN PHƯỚC LONG
Trận tấn công của Cộng quân vào tỉnh lỵ Phước Long bắt đầu vào 7 giờ sáng ngày 1 tháng 1/1975 khi một thành phần Cộng quân có xe tăng yểm trợ tiến vào phía nam tỉnh lỵ Phước Long, nhưng khi đến chân đồi gần tỉnh lỵ thì bị khựng lại trước sự chống trả quyết liệt của quân trú phòng. Cùng vào thời gian này, Cộng quân bao vây khu vực núi Bà Rá bất chấp các đợt không pháo và xạ kích của Không Quân VNCH bắn chận tối đa. Sau khi chiếm được núi Bà Rá, Cộng quân cho thiết lập ngay đài quan sát pháo binh và sử dụng súng 130 ly bắn ngay vào trung tâm tỉnh lỵ. Tám khẩu đại bác 105 ly và 4 khẩu 155 ly của Việt Nam Cộng Hòa đặt trong tiểu khu Phước Long bị trúng đạn.
Trong suốt ngày 2 tháng 1/1975, lực lượng trú phòng Việt Nam Cộng Hòa chiến đấu quyết liệt và gây tổn thất nặng cho địch quân, 15 xe tăng của quân Bắc Việt bị bắn cháy. Đến 18 giờ cùng ngày thì trạm liên lạc đặt trên đỉnh núi Bà Rá bị Cộng quân chiếm do đó sự liên lạc viễn thông với thị xã bị mất hẳn.
TƯỚNG DƯ QUỐC ÐỐNG VÀ CUỘC HỌP QUYẾT ÐỊNH SỐ PHẬN PHƯỚC LONG
Cũng trong ngày 2 tháng 1/1975, một cuộc họp khẩn cấp do Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu chủ tọa được tổ chức tại Dinh Độc Lập. Theo lời kể của Ðại Tướng Cao Văn Viên ghi lại trong hồi ký, thì thành phần tham dự cuộc họp có: Phó Tổng Thống Trần Văn Hương, Thủ Tướng Trần Thiện Khiêm, Ðại Tướng Cao Văn Viên, Trung Tướng Đặng Văn Quang (phụ tá quân sự Tổng Thống), Trung Tướng Trần Văn Minh (tư lệnh Không Quân), Trung Tướng Đồng Văn Khuyên (tham mưu trưởng Bộ Tổng Tham Mưu), và Trung Tướng Dư Quốc Đống. Đề tài được nêu ra trong cuộc họp là nên tăng cường lực lượng để giữ Phước Long hay không. Nếu phải tiếp cứu Phước Long thì phải điều động thêm bao nhiêu quân và phải yểm trợ như thế nào.
Đại Tướng Cao Văn Viên kể lại rằng: tại cuộc họp, với chức danh là tư lệnh Quân Ðoàn 3 và Quân khu 3, Trung Tướng Đống nhận định rằng Quân Ðoàn 3 cần ít nhất một sư đoàn Bộ Binh hay một sư đoàn Nhảy Dù để giải vây cho Phước Long. Kế hoạch của tướng Đống là mở cuộc hành quân tiếp cứu bằng trực thăng vận để đưa sư đoàn tiếp ứng này vào tỉnh lỵ Phước Long từ hướng phía tây và phải được sự yểm trợ tối đa bằng Không Quân chiến thuật và tiếp vận đạn dược. Sau đó Trung Tướng Đống xin Tổng thống Thiệu cho từ chức vì ông cho rằng ông không có khả năng thay đổi tình hình tại Quân Khu 3 sau ba tháng giữ chức vụ này.
Trung Tướng Dư Quốc Đống được Tổng Thống Thiệu cử giữ chức tư lệnh Quân Ðoàn 3/Quân Khu 3 từ tháng 10/1974, thay thế Trung Tướng Phạm Quốc Thuần được hoán nhiệm chức vụ để giữ chức chỉ huy trưởng Trường Hạ Sĩ quan Nha Trang mà tướng Đống đảm nhiệm từ năm 1973. Trước 1973, từ năm 1964 đến năm 1972, tướng Đống là tư lệnh binh chủng Nhảy Dù.
Theo các thông báo về thăng thưởng và bổ nhiệm các sĩ quan cao cấp được Bộ Quốc Phòng VNCH phổ biến trên các bản tin của Thông Tấn Xã Việt Nam và các nhật báo, Trung Tá Dư Quốc Đống được mang cấp đại tá vào giữa tháng 9/1964 ngay sau khi được cử giữ chức Quyền Tư Lệnh Lữ Ðoàn Nhảy Dù thay thế Thiếu Tướng Cao Văn Viên được bổ nhiệm vào chức vụ cao hơn. Tháng 11/1964, ông được đặc cách thăng chuẩn tướng, chính thức giữ chức tư lệnh binh chủng Nhảy Dù vào ngày 19 tháng 12/1964. Ngày Quân Lực 19 tháng 6/1966, ông được thăng thiếu tướng, và đến giữa năm 1970, được thăng trung tướng.
Trở lại với cuộc họp tại Dinh Độc Lập, sau lời trình bày của tư lệnh Quân Ðoàn 3, Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu bác bỏ lời xin từ chức của tướng Đống và lo lắng hơn nữa về kế hoạch tăng cường lực lượng để giữ Phước Long. Kế hoạch này được xem xét rất kỹ lưỡng nhưng cuối cùng bị bãi bỏ vì bộ Tổng Tham Mưu không còn đơn vị tổng trừ bị trong tay. Cuối cùng việc giải vây cho Phước Long được bộ Tổng Tham Mưu giao cho Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn 3 trực tiếp đảm trách với lực lượng và khả năng sẵn có trong tay.
Quân Ðoàn 3 được tăng cường Liên đoàn 81 Biệt Cách Dù với nhiệm vụ là lực lượng xung kích. Trong khi Trung Tướng Đống và Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn 3 tiến hành kế hoạch hành quân giải cứu Phước Long, thì tại tỉnh lỵ, vào ngày 3 tháng 1/1975, Cộng quân tăng cường áp lực quanh vòng đai phòng thủ ở phía nam. Tuyến phòng ngự của quân đội VNCH tại Phước Long chỉ còn thu hẹp ở chợ, khu hành chánh tỉnh và phi trường dành cho L-19. Tất cả các đạn bác của quân trú phòng đều bị hư hại, không còn tác xạ được do hơn 2 ngàn trái pháo của Cộng quân đã rót vào khu tòa hành chánh và bộ chỉ huy tiểu khu. Hơn 20 tấn đạn dược được tiếp tế thả dù ngay phía bắc tiểu khu nhưng vì Cộng quân pháo kích liên tục nên việc thu hồi số đạn tiếp tế này vô cùng khó khăn.
Đại Tướng Cao Văn Viên kể lại rằng: tại cuộc họp, với chức danh là tư lệnh Quân Ðoàn 3 và Quân khu 3, Trung Tướng Đống nhận định rằng Quân Ðoàn 3 cần ít nhất một sư đoàn Bộ Binh hay một sư đoàn Nhảy Dù để giải vây cho Phước Long. Kế hoạch của tướng Đống là mở cuộc hành quân tiếp cứu bằng trực thăng vận để đưa sư đoàn tiếp ứng này vào tỉnh lỵ Phước Long từ hướng phía tây và phải được sự yểm trợ tối đa bằng Không Quân chiến thuật và tiếp vận đạn dược. Sau đó Trung Tướng Đống xin Tổng thống Thiệu cho từ chức vì ông cho rằng ông không có khả năng thay đổi tình hình tại Quân Khu 3 sau ba tháng giữ chức vụ này.
Trung Tướng Dư Quốc Đống được Tổng Thống Thiệu cử giữ chức tư lệnh Quân Ðoàn 3/Quân Khu 3 từ tháng 10/1974, thay thế Trung Tướng Phạm Quốc Thuần được hoán nhiệm chức vụ để giữ chức chỉ huy trưởng Trường Hạ Sĩ quan Nha Trang mà tướng Đống đảm nhiệm từ năm 1973. Trước 1973, từ năm 1964 đến năm 1972, tướng Đống là tư lệnh binh chủng Nhảy Dù.
Theo các thông báo về thăng thưởng và bổ nhiệm các sĩ quan cao cấp được Bộ Quốc Phòng VNCH phổ biến trên các bản tin của Thông Tấn Xã Việt Nam và các nhật báo, Trung Tá Dư Quốc Đống được mang cấp đại tá vào giữa tháng 9/1964 ngay sau khi được cử giữ chức Quyền Tư Lệnh Lữ Ðoàn Nhảy Dù thay thế Thiếu Tướng Cao Văn Viên được bổ nhiệm vào chức vụ cao hơn. Tháng 11/1964, ông được đặc cách thăng chuẩn tướng, chính thức giữ chức tư lệnh binh chủng Nhảy Dù vào ngày 19 tháng 12/1964. Ngày Quân Lực 19 tháng 6/1966, ông được thăng thiếu tướng, và đến giữa năm 1970, được thăng trung tướng.
Trở lại với cuộc họp tại Dinh Độc Lập, sau lời trình bày của tư lệnh Quân Ðoàn 3, Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu bác bỏ lời xin từ chức của tướng Đống và lo lắng hơn nữa về kế hoạch tăng cường lực lượng để giữ Phước Long. Kế hoạch này được xem xét rất kỹ lưỡng nhưng cuối cùng bị bãi bỏ vì bộ Tổng Tham Mưu không còn đơn vị tổng trừ bị trong tay. Cuối cùng việc giải vây cho Phước Long được bộ Tổng Tham Mưu giao cho Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn 3 trực tiếp đảm trách với lực lượng và khả năng sẵn có trong tay.
Quân Ðoàn 3 được tăng cường Liên đoàn 81 Biệt Cách Dù với nhiệm vụ là lực lượng xung kích. Trong khi Trung Tướng Đống và Bộ Tư Lệnh Quân Ðoàn 3 tiến hành kế hoạch hành quân giải cứu Phước Long, thì tại tỉnh lỵ, vào ngày 3 tháng 1/1975, Cộng quân tăng cường áp lực quanh vòng đai phòng thủ ở phía nam. Tuyến phòng ngự của quân đội VNCH tại Phước Long chỉ còn thu hẹp ở chợ, khu hành chánh tỉnh và phi trường dành cho L-19. Tất cả các đạn bác của quân trú phòng đều bị hư hại, không còn tác xạ được do hơn 2 ngàn trái pháo của Cộng quân đã rót vào khu tòa hành chánh và bộ chỉ huy tiểu khu. Hơn 20 tấn đạn dược được tiếp tế thả dù ngay phía bắc tiểu khu nhưng vì Cộng quân pháo kích liên tục nên việc thu hồi số đạn tiếp tế này vô cùng khó khăn.
Tháng 1 năm 1975, hình chụp tại phi trường Biên Hòa. Các binh sĩ thuộc Liên Ðoàn 81 Biệt Cách Nhảy Dù đang chuẩn bị cho cuộc hành quân trực thăng vận vào giải tỏa Phước Long (hình ảnh: TIME/LIFE, The End of the Line).
Ngày 4 tháng 1/1975, Cộng quân gia tăng các đợt pháo kích vào Bộ Chỉ Huy Tiểu Khu. Trung Tá Tiểu Khu Phó bị tử thương ngay tại chỗ. Trung Tá Chi Khu Trưởng Phước Bình bị thương nặng. Cùng lúc đó, xe tăng của Cộng quân xuất hiện từ hai hướng Tây và Nam thị xã. Liên lạc giữa bộ chỉ huy Tiểu khu và Quân Ðoàn 3 bị đứt quãng nhiều lần và sau khi trung tâm hành quân bị phá hủy thì hệ thống liên lạc viễn liên chỉ còn một tần số vô tuyến
.
Ngày 5 tháng 1/1975, vào lúc 8 giờ sáng, Không Quân VNCH thực hiện 60 phi vụ chiến thuật để yểm trợ cho cho kế hoạch hình thành một bãi đáp trực thăng tại phía đông tỉnh lỵ để Liên đoàn 81 Biệt kích Dù đổ bộ. Chín giờ sáng ngày 5 tháng 1/1975, một đại đội Biệt Kích Dù đầu tiên đổ bộ an toàn. Ngay sau khi đổ bộ xong, thì lực lượng tiếp ứng và tiểu khu bắt đầu liên lạc với nhau được ngay. Đến 11 giờ phi cơ chuẩn bị cho cuộc đổ bộ thứ hai và bộ chỉ huy dự trù sẽ trực thăng vận xuống phía Bắc khu hành chánh tỉnh.
Khi hoàn tất cuộc đổ bộ vào lúc 3 giờ chiều cùng ngày, hơn 250 binh sĩ Biệt Kích Dù bị lọt vào ổ phục kích của pháo binh Cộng quân. Rất may chỉ có khoảng hai tiểu đội bị tổn thất. Nhiều trực thăng bị trúng đạn nhưng phi hành đoàn đã cố gắng thoát ra khỏi vùng hỏa lực phòng không của Cộng quân. Tuy nhiên vì địch pháo dữ dội nên Không quân không thể tải thương được như đã dự trù. Trong thế cài răng lược, xe tăng Cộng quân phá vỡ vị trí phòng ngự của Địa Phương Quân tại kho tiếp vận và từ đó tấn công vào thị xã. Đặc công Bắc Việt tùng thiết liền trở lui đặt chướng ngại vật để chận đường trong khi chiến xa của Cộng quân vẫn tiến về dinh tỉnh trưởng, bây giờ là bộ chỉ huy hành quân tiểu khu và bộ chỉ huy đơn vị tăng viện vừa mới đến.
Cộng quân bị đẩy lùi khi các chiến binh Biệt Cách Dù bắt đầu phản công để tái chiếm từng vị trí một, đặc biệt là kho tiếp vận. Mặc dù chiến binh Biệt Cách Dù chiến đấu vô cùng dũng cảm, nhưng do áp lực Cộng quân quá nặng, nên không chiếm lại được các vị trí trọng yếu. Lúc ấy Biệt Cách Dù bị thiệt hại gần nửa quân số.
Trận chiến trở nên kịch liệt hơn khi chiến xa địch kéo đến tăng cường, chiến binh Biệt Cách Dù sử dụng loại vũ khí phóng hỏa tiễn M-72 và đại bác không giật để bắn trả. Đến cuối ngày hôm đó, Bộ Chỉ Huy Biệt Cách Dù báo cáo cho Bộ Tư lệnh Quân Ðoàn 3 về tình hình trận chiến. Tình hình vô cùng nguy kịch không giống như những gì tiểu khu đã báo cáo trước đó. Tuyến phòng thủ của Địa Phương Quân bị vỡ khi chiến xa địch kéo đến. Thấy vậy, vị sĩ quan chỉ huy Biệt Cách Dù quyết định lập hàng rào quanh dinh tỉnh trưởng và tòa hành chánh.
Suốt đêm đó hơn 1,000 trái đại bác của địch rót vào khu vực này và khu vực chợ. Qua 9 giờ sáng ngày 6 tháng 1, bộ đội Cộng quân có xe tăng yểm trợ lại mở trận tấn công tiếp. Giao tranh kéo dài suốt ngày. Đến 23 giờ, liên lạc với Bộ Chỉ Huy Tiểu Khu bị mất nhưng Biệt cách Dù vẫn còn giữ vững vị trí. Đến 12 giờ đêm, lực lượng Biệt Cách Dù lặng lẽ phân tán mỏng ra khỏi thị xã.
Sau khi Phước Long thất thủ, Trung Tướng Dư Quốc Đống xin từ chức và được Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu chấp thuận. Tổng Thống đã cử Trung Tướng Nguyễn Văn Toàn, chỉ huy trưởng binh chủng Thiết Giáp, cựu tư lệnh Quân Ðoàn 2/Quân Khu 2 (từ tháng 5/1972 đến tháng 10/1974), thay thế tướng Đống trong chức vụ tư lệnh Quân đoàn 3/Quân Khu 3.
Ngày 4 tháng 1/1975, Cộng quân gia tăng các đợt pháo kích vào Bộ Chỉ Huy Tiểu Khu. Trung Tá Tiểu Khu Phó bị tử thương ngay tại chỗ. Trung Tá Chi Khu Trưởng Phước Bình bị thương nặng. Cùng lúc đó, xe tăng của Cộng quân xuất hiện từ hai hướng Tây và Nam thị xã. Liên lạc giữa bộ chỉ huy Tiểu khu và Quân Ðoàn 3 bị đứt quãng nhiều lần và sau khi trung tâm hành quân bị phá hủy thì hệ thống liên lạc viễn liên chỉ còn một tần số vô tuyến
.
Ngày 5 tháng 1/1975, vào lúc 8 giờ sáng, Không Quân VNCH thực hiện 60 phi vụ chiến thuật để yểm trợ cho cho kế hoạch hình thành một bãi đáp trực thăng tại phía đông tỉnh lỵ để Liên đoàn 81 Biệt kích Dù đổ bộ. Chín giờ sáng ngày 5 tháng 1/1975, một đại đội Biệt Kích Dù đầu tiên đổ bộ an toàn. Ngay sau khi đổ bộ xong, thì lực lượng tiếp ứng và tiểu khu bắt đầu liên lạc với nhau được ngay. Đến 11 giờ phi cơ chuẩn bị cho cuộc đổ bộ thứ hai và bộ chỉ huy dự trù sẽ trực thăng vận xuống phía Bắc khu hành chánh tỉnh.
Khi hoàn tất cuộc đổ bộ vào lúc 3 giờ chiều cùng ngày, hơn 250 binh sĩ Biệt Kích Dù bị lọt vào ổ phục kích của pháo binh Cộng quân. Rất may chỉ có khoảng hai tiểu đội bị tổn thất. Nhiều trực thăng bị trúng đạn nhưng phi hành đoàn đã cố gắng thoát ra khỏi vùng hỏa lực phòng không của Cộng quân. Tuy nhiên vì địch pháo dữ dội nên Không quân không thể tải thương được như đã dự trù. Trong thế cài răng lược, xe tăng Cộng quân phá vỡ vị trí phòng ngự của Địa Phương Quân tại kho tiếp vận và từ đó tấn công vào thị xã. Đặc công Bắc Việt tùng thiết liền trở lui đặt chướng ngại vật để chận đường trong khi chiến xa của Cộng quân vẫn tiến về dinh tỉnh trưởng, bây giờ là bộ chỉ huy hành quân tiểu khu và bộ chỉ huy đơn vị tăng viện vừa mới đến.
Cộng quân bị đẩy lùi khi các chiến binh Biệt Cách Dù bắt đầu phản công để tái chiếm từng vị trí một, đặc biệt là kho tiếp vận. Mặc dù chiến binh Biệt Cách Dù chiến đấu vô cùng dũng cảm, nhưng do áp lực Cộng quân quá nặng, nên không chiếm lại được các vị trí trọng yếu. Lúc ấy Biệt Cách Dù bị thiệt hại gần nửa quân số.
Trận chiến trở nên kịch liệt hơn khi chiến xa địch kéo đến tăng cường, chiến binh Biệt Cách Dù sử dụng loại vũ khí phóng hỏa tiễn M-72 và đại bác không giật để bắn trả. Đến cuối ngày hôm đó, Bộ Chỉ Huy Biệt Cách Dù báo cáo cho Bộ Tư lệnh Quân Ðoàn 3 về tình hình trận chiến. Tình hình vô cùng nguy kịch không giống như những gì tiểu khu đã báo cáo trước đó. Tuyến phòng thủ của Địa Phương Quân bị vỡ khi chiến xa địch kéo đến. Thấy vậy, vị sĩ quan chỉ huy Biệt Cách Dù quyết định lập hàng rào quanh dinh tỉnh trưởng và tòa hành chánh.
Suốt đêm đó hơn 1,000 trái đại bác của địch rót vào khu vực này và khu vực chợ. Qua 9 giờ sáng ngày 6 tháng 1, bộ đội Cộng quân có xe tăng yểm trợ lại mở trận tấn công tiếp. Giao tranh kéo dài suốt ngày. Đến 23 giờ, liên lạc với Bộ Chỉ Huy Tiểu Khu bị mất nhưng Biệt cách Dù vẫn còn giữ vững vị trí. Đến 12 giờ đêm, lực lượng Biệt Cách Dù lặng lẽ phân tán mỏng ra khỏi thị xã.
Sau khi Phước Long thất thủ, Trung Tướng Dư Quốc Đống xin từ chức và được Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu chấp thuận. Tổng Thống đã cử Trung Tướng Nguyễn Văn Toàn, chỉ huy trưởng binh chủng Thiết Giáp, cựu tư lệnh Quân Ðoàn 2/Quân Khu 2 (từ tháng 5/1972 đến tháng 10/1974), thay thế tướng Đống trong chức vụ tư lệnh Quân đoàn 3/Quân Khu 3.
Vương Hồng Anh
Sinh Tồn chuyển
Trận Phước Long (13 tháng 12, 1974-6 tháng 1, 1975)
Năm tiền đồn của QLVNCH trong tỉnh lỵ Phước Long quan trọng vì chúng nằm chấn ngang trục tiếp tế Đông-Tây và Nam-Bắc của Cộng quân trong vùng Sài-Gòn. Trong khi là một chướng ngại vật đối với Cộng quân
(Tướng Hiếu, Tư Lệnh Phó Quân Đoàn 3/Hành Quân, là nhân vật chính đứng trong hậu trường sân khấu thiết kế và thi hành trận đánh này. Nguyễn Văn Tín)
(Tướng Hiếu, Tư Lệnh Phó Quân Đoàn 3/Hành Quân, là nhân vật chính đứng trong hậu trường sân khấu thiết kế và thi hành trận đánh này. Nguyễn Văn Tín)
(13 tháng 12, 1974-6 tháng 1, 1975)
Năm tiền đồn của QLVNCH trong tỉnh lỵ Phước Long quan trọng vì chúng nằm chấn ngang trục tiếp tế Đông-Tây và Nam-Bắc của Cộng quân trong vùng Sài-Gòn. Trong khi là một chướng ngại vật đối với Cộng quân, vị trí của năm tiền đồn này lại cách xa hẳn tuyến phòng thủ chính của QLVNCH trong Khu Chiến Thuật 3. Các lực lượng bộ binh và các đơn vị đặc biệt của Cộng quân, tỉ như bộ chỉ huy Chiến Xa M-26, giáp mặt vị trí của QLVNCH từ ba mặt. Các lực lượng trú phòng của VNCH chỉ liên lạc được với bên ngoài qua Quốc Lộ 14 về phía Nam và với phi trường lớn đủ cho phi cơ vận tải C-130 đáp xuống nằm trong thị trấn của tỉnh Phước Bình (còn gọi là Sông Bé hay tỉnh Phước Long), gần ngay trung tâm tỉnh lỵ và cách xa thủ đô gần 110 cây số về hướng Đông Bắc. Các lực lượng tuyến đầu này của chính phủ dự trữ số lượng đạn dược đủ cho một tuần lễ giao tranh mạnh trước khi cần được tiếp tế.
Một tuần trước khi tấn công Phước Long, Tướng Việt Cộng Trà đánh vào mạn Tây Tây Ninh để dụ lực lượng trừ bị của QLVNCH ra xa khỏi mặt trận chính. Động tác này đáp đúng sự trông chờ của phía QLVNCH và đặt trọng tâm xa khỏi cạnh sườn phía Đông. Ngày 13 tháng 12 (ngày tiên đoán bởi viên phụ tá của Tướng Trà), đơn vị B-2 của Sư Đoàn 7 VC và Sư Đoàn 3 tân lập VC đánh và tấn chiếm Bố Đức và Đức Phong vào ngày hôm sau. Đôn Luân, do một Tiểu Đoàn Địa Phương Quân khoảng 350 quân lính trú phòng, sống sót sau vụ tấn công đầu tiên, nhưng Quốc Lộ 14 phía trên thành phố bị Cộng quân khóa lại. Lực lượng QLVNCH tại Phước Bình mở một cuộc phản công hướng về Bố Đức, nhưng lại bị Cộng quân đánh bọc hậu tấn chiếm căn cứ hỏa lực Bunard mất luôn bốn khẩu đại bác howitzers 105 ly. Không Lực VNCH bắt đầu bay lên thay thế cho đại bác và chuyên chở thường dân ra khỏi vùng giao tranh, nhưng hỏa lực phi pháo địch quân phá hủy một C-130 và làm hư hại chiếc thứ hai, và đóng khóa phi trường tại Phước Bình. Vào khoảng 22 tháng 12, số đồn quân còn lại của phía QLVNCH bị cắt đứt liên lạc.
Tại Biên Hòa Trung Tướng Dư Quốc Đống, mới về nắm Tư Lệnh Quân Đoàn 3 cân nhắc giữa các trận đánh tại Tây Ninh ở phía Tây và các trận đánh tại Phước Long ở phía Đông Bắc. Với các đơn vị chủ lực bị kềm giữ tại các vị trí phòng thủ, và với các Sư Đoàn Dù và Thủy Quân Lục Chiến, các đơn vị trừ bị chiến lược, vẫn còn nằm ngoài Vùng 1, Tướng Đống chỉ có trong tay một vài tiểu đoàn tiếp lực, Tướng Đống quyết định giữ các tiểu đoàn này để bảo vệ Tây Ninh quan trọng hơn vì Tây Ninh là cái mốc phòng thủ của Sài-Gòn. Tướng Đống chỉ phái một tiểu đoàn tiếp ứng Phước Bình, một lực lượng bé nhỏ hơn ước đoán của Tướng Trà.
Tuy nhiên, lỗi để mất Phước Long không phải ở tại Tướng Đống. Với các đơn vị trừ bị của Quân Đoàn 3 vơi cạn, Tướng Đống dồn ép Tướng Đặng Văn Quang, phụ tá an ninh của Tổng Thống Thiệu, và nhấn mạnh là muốn cứu vãn Phước Long cần rút về ít ra một phần của Sư Đoàn Dù hiện đang nằm ở mặt tuyến Bắc Đà Nẵng.
Thiệu chắc phải phân vân lắm khi lấy quyết định. Tất cả những yếu điểm về mặt chiến thuật và tiếp vận của QLVNCH rốt cuộc bắt kịp với chính sách không rút lui của ông. Hoặc là hoán chuyển một số đơn vị dàn mỏng về Phước Long để rồi mở ngỏ địa điểm quân sự ở một nơi nào khác, hoặc để mặc tỉnh Phước Long thất thủ để rồi phương hại tới thế chính trị của mình. Trong trường hợp này, Thiệu lựa chọn tình thế suy yếu quân sự quanh Sài-Gòn. Đơn vị Biệt Cách Dù duy nhất trừ bị nằm tại Bộ Tổng Tham Mưu án ngữ tại chỗ và Sư Đoàn Dù nằm bất động ngoài Quân Đoàn 1. Theo lời của Đại Tá William Le Gro, sĩ quan trưởng Tình Báo Hoa Kỳ tại Nam Việt Nam, Thiệu đã xóa bỏ Phước Long khi tuyên bố rằng "Không có Dù và không chuyển Dù về kịp cho dù có muốn đi nữa.
"
Nút thòng lọng quanh Phước Bình thắt chặt thêm tí khi Cộng quân đem chiến xa vào và bắn hơn ngàn quả đại bác vào ngày 26 tháng 12 mới khuất phục nổi Đôn Luân cứng đầu. Vào cuối ngày đó chỉ có đồn quân ở Phước Bình là còn tồn tại. Khi chiến dịch bước sang đoạn cuối, cả hai bên đều quyết định tăng cường độ vào ngày 5 tháng Giêng. Bộ Tổng Tham Mưu siêu lòng phái hai Đại Đội Biệt Cách Dù thuộc Nhóm Biệt Cách Dù 81 vào tham chiến. Khoảng 250 lính Biệt Cách Dù, chuyên môn về hành quân cảm tử, sáng sớm ngày hôm đó được trực thăng vận vào thành phố tiếp tay với các đơn vị sống sót. Nhưng bên phòng tuyến đối diện, Lê Duẫn và Bộ Đầu Não Bắc Việt cho phép Tướng Trà tung vào thêm chiến xa T-54 và các dàn đại pháo dã chiến 130 ly.
Các chiến xa do Nga chế tạo được trang bị với một loại khiên hóa giải đạn chống chiến xa. Một quân nhân sống sót mô tả hiện tượng: "Các chiến xa địch có cái gì mới và kỳ lạ. Các hỏa tiễn M-72 của ta không tài nào đánh gục tụi nó được. Chúng tôi bắn trúng chúng, chúng dừng lại một chập rồi lại lù lù tiến tới." Một chiến binh QLVNCH khác, Thiếu Tá Lê Tấn Đại, quan sát quân lính của ông, mặc dù tỉ lệ lực lượng địch đông gấp 4 lần, leo lên phía sau pháo tháp chiến xa để tìm cách ném lựu đạn vào trong nắp chiến xa. Quân phòng thủ Phước Bình phá hủy ít nhất mười sáu chiến xa, nhưng chiến xa khác tiếp tục xuất hiện tấn công vào thành phố. Đến nửa đêm, khi mà tất cả quân cụ hạng nặng và hệ thống truyền tin bị đại bác địch phá hủy và đang khi bị hỏa lực trực diện của các chiến xa địch uy hiếp, khoảng một vài trăm lính Biệt Cách Dù và Địa Phương Quân còn sống sót từ bỏ vị trí phòng thủ lẻn vào trong rừng. Rốt cuộc 850 trong số 5.400 quân lính đủ loại phòng thủ Phước Long về tới hậu cứ.
Clark Dougan và David Fulghum
The Fall of the South
The Vietnam Experience
Boston Publishing Company
The Fall of the South
The Vietnam Experience
Boston Publishing Company
No comments:
Post a Comment